Drogi ewakuacyjne. Kontynuujemy cykl artykułów, które przybliżają inżynierom stanowisko Państwowej Straży Pożarnej w procesie odbioru inwestycji budowlanych. Zachęcam Państwa do uważnej lektury.
Na podstawie art. 4 ust. 1 pkt. 4 ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. z 2022 r., poz. 2057) właściciel budynku, obiektu budowlanego lub terenu, zapewniając ich ochronę przeciwpożarową, jest obowiązany min. zapewnić osobom przebywającym w budynku, obiekcie budowlanym lub na terenie, bezpieczeństwo i możliwość ewakuacji. Rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie określa parametry jakie powinna spełniać droga ewakuacyjna, w której skład wchodzą przejścia ewakuacyjne oraz dojścia ewakuacyjne.

Przejścia ewakuacyjne to odległości od najdalej położonego miejsca w pomieszczeniu do wyjścia na drogę ewakuacyjną. Przepisy dopuszczają prowadzenie przejść ewakuacyjnych przez nie więcej niż trzy pomieszczenia.

Maksymalna długość przejść zależy od strefy pożarowej w jakiej znajduje się pomieszczenie:
- 40 m – dla stref pożarowych ZL,
- 75 m – dla stref pożarowych PM > 500 MJ/m2 o więcej niż jednej kondygnacji nadziemnej,
- 100 m – dla stref pożarowych PM < 500 MJ/m2 o więcej niż jednej kondygnacji nadziemnej oraz budynkach o jednej kondygnacji bez ograniczenia wielkości gęstości obciążenia ogniowego,
- 40 m – dla pomieszczenia zagrożonego wybuchem.
Rozporządzenie dopuszcza wydłużenie przejść ewakuacyjnych poprzez zastosowanie urządzeń przeciwpożarowych. Przy zastosowaniu stałych, samoczynnych urządzeń gaśniczych wodnych istnieje możliwość wydłużenia długości przejść o 50%, a przy zastosowaniu samoczynnych urządzeń oddymiających (uruchamianych za pomocą systemu wykrywania dymu) o 50%. Dodatkowo w pomieszczeniach o wysokości powyżej 5 m długość przejścia może zostać wydłużona o 25%. Powyższe dopuszczenia sumują się, co oznacza, że przy zastosowaniu jednocześnie stałych, samoczynnych urządzeń gaśniczych wodnych oraz samoczynnych urządzeń oddymiających w pomieszczeniu o wysokości powyżej 5 m, długość przejścia może zostać wydłużona o 125%. Do określenia szerokości drogi ewakuacyjnej, w której skład wchodzi dojście, przejście oraz wyjście ewakuacyjne wykorzystuje się zależność 0,6 m na każde 100 osób.
B=Lx0,6/100
gdzie: B – szerokość (m), L – ilość osób
Podstawowe parametry drogi ewakuacyjnej
Minimalna szerokość (w świetle) | Minimalna wysokość | Uwagi | |
przejście | 0,9 m (0,8 m dla 3 osób) | 2,2 m | powyżej 200 osób, z miejscami siedzącymi w rzędach (§ 261 Rozporządzenia ws. warunków technicznych…) |
dojście poziome | 1,4 m (1,2 m do 20 osób) | 2,2 m | – |
dojście pionowe | (§ 68 Rozporządzenia ws. warunków technicznych…) | 2,2 m | – |
wyjście | 0,9 m (0,8 m dla 3 osób) | 2,0 m | szerokość wyjścia nie powinna być mniejsza niż szerokość biegu klatki schodowej (§ 239 ust. 4 Rozporządzenia ws. warunków technicznych…) |
Dojście ewakuacyjne mierzone jest od wyjścia z pomieszczenia do wyjścia na zewnątrz budynku lub do innej strefy pożarowej. Maksymalne długości dojść ewakuacyjnych zależą od rodzaju stref pożarowych oraz ilości kierunków ewakuacji i zostały one określone w § 256 ust. 3 Rozporządzenia w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Istotnym jest, że przy jednym dojściu ewakuacyjnym maksymalna długość na poziomej drodze ewakuacyjnej wynosić może 20 m. Dla przykładu, odcinek od wyjścia z klasy lekcyjnej do klatki schodowej nie powinien być dłuższy niż 20 m przy dopuszczalnej całkowitej długości 30 m. Przy co najmniej dwóch kierunkach ewakuacji długość kolejnego dojścia można powiększyć o 100% (od najkrótszego dojścia) przy czym, drogi te nie powinny się pokrywać ani krzyżować. Dopuszczalne jest pokrycie się drogi ewakuacyjnej jedynie na jej początku na odcinku nie większym niż 2 m. Tak, jak przy przejściach dopuszcza się wydłużenie dojść przy zastosowaniu urządzeń przeciwpożarowych tj. stałe, samoczynne urządzenia gaśnicze wodne oraz samoczynne urządzenia oddymiające uruchamiane za pomocą systemu wykrywania dymu. Tak, jak i w poprzednim przypadku, przy jednoczesnym zastosowaniu obu rozwiązań długość dojścia można wydłużyć o 100%.
Wysokość drogi ewakuacyjnej powinna wynosić 2,2 m, przy czym możliwe jest lokalne obniżenie jej do wysokości 2 m, jednakże długość obniżonego odcinka nie może być większa niż 1,5 m, na każdym odcinku drogi długości 10 m.
Korytarze stanowiące drogę ewakuacyjną w strefach pożarowych zakwalifikowanych do kategorii ZL powinny zostać podzielone przegrodami z drzwiami dymoszczelnymi lub innymi urządzeniami technicznymi, zapobiegającymi rozprzestrzenianiu się dymu w przypadku, gdy ich długość przekracza 50 m. Wymagania tego nie stosuje się jednak w przypadku wyposażenia w rozwiązania techniczno-budowlane zabezpieczające przed zadymieniem.
Obudowa poziomych dróg ewakuacyjnych powinna mieć klasę odporności ogniowej co najmniej EI 15 tj. dla budynków wykonanych w klasie odporności pożarowej C i niższej. Natomiast budynki wykonane w klasie B – EI30, a w klasie A – EI60. Na drogach ewakuacyjnych zabronione jest stosowanie materiałów łatwo zapalnych (zgodnie z tabelą 1 załącznika nr 3 do rozporządzenia WT). Okładziny sufitów oraz sufity podwieszane powinny być wykonywane z materiałów niepalnych lub niezapalnych, niekapiących i nieodpadających pod wpływem ognia, a przestrzeń nadsufitowa powinna zostać podzielona na powierzchnie nie większe niż 1.000 m2, a w korytarzach przegrodami co 50 m w wykonaniu z materiałów niepalnych. Każde wyjście z pomieszczeń na drogę ewakuacyjną powinno być zamykane drzwiami.
Dwa obligatoryjne wyjścia ewakuacyjne oddalone od siebie o co najmniej 5 m wymagane są dla pomieszczeń, jeżeli:
- jest przeznaczone do jednoczesnego przebywania w nim więcej niż 50 osób, a w strefie ZL II (osób o ograniczonej zdolności poruszania się np. żłobki) – ponad 30 osób; jeżeli pomieszczenie przeznaczone jest dla ponad 300 osób dodatkowo drzwi ewakuacyjne należy wyposażyć w urządzenia przeciwpaniczne,
- znajduje się w strefie ZL, a jego powierzchnia przekracza 300 m2,
- znajduje się w strefie PM > 500 MJ/m2, a jego powierzchnia przekracza 300 m2,
- znajduje się w strefie PM < 500 MJ/m2, a jego powierzchnia przekracza 1.000 m2,
- jest zagrożone wybuchem, a jego powierzchnia przekracza 100 m2.
Drzwi stanowiące wyjścia ewakuacyjne z pomieszczenia powinny otwierać się na zewnątrz, jeżeli:
- przeznaczone jest do jednoczesnego przebywania więcej niż 50 osób,
- przeznaczone jest dla ponad 6 osób o ograniczonej zdolności poruszania się,
- jest zagrożone wybuchem (dodatkowo wyjście to powinno prowadzić przez przedsionek przeciwpożarowy),
- istnieje możliwości przedostania się mieszanin wybuchowych lub substancji trujących, duszących mogących utrudnić ewakuację.
Skrzydła drzwi stanowiących wyjście na drogę ewakuacyjną nie mogą po ich otwarciu zmniejszać szerokości tej drogi. Powyższe wymaganie nie dotyczy drzwi wyposażonych w urządzenia samoczynnie je zamykające. Zabronione jest stosowanie drzwi obrotowych oraz podnoszonych na drogach komunikacji służących celom ewakuacyjnym. Przy zastosowaniu drzwi rozsuwanych należy zapewnić ręczną i automatyczną możliwość ich blokowania oraz w przypadku ewakuacji samoczynne ich rozsunięcie i pozostanie w pozycji otwartej, w wyniku zasygnalizowania pożaru przez system wykrywania dymu chroniącego całą strefę. Drzwi wieloskrzydłowe stanowiące wyjście ewakuacyjne lub drzwi na drodze ewakuacyjnej powinny mieć szerokość skrzydła czynnego co najmniej 0,9 m. W budynku przeznaczonym dla więcej niż 50 osób, drzwi ewakuacyjnego prowadzące na zewnątrz budynku powinny otwierać się zgodnie z kierunkiem ewakuacji.
Do celów ewakuacji pionowej służą schody, pochylnie oraz wyjątkowo dopuszcza się drabinę (§ 257 Rozporządzenia ws. warunków technicznych). W przypadku drogi ewakuacyjnej prowadzonej po klatce schodowej istotnym parametrem jest szerokość użytkowa biegu schodów, szerokość użytkowa spocznika oraz wysokość stopnia. Szerokość użytkową biegów oraz szerokość użytkową spoczników w klatkach schodowych stanowiących drogę ewakuacyjną należy obliczać proporcjonalnie do liczby osób mogących przebywać równocześnie na kondygnacji, na której przewiduje się obecność największej ich liczby, lecz nie mniej niż określono w przepisach techniczno – budowlanych §68 warunków technicznych. Zabronione jest stosowane na pionowych drogach ewakuacyjnych spoczników ze stopniami oraz schodów ze stopniami zabiegowymi, jeżeli schody te są jedyną drogą ewakuacyjną. Zgodnie z wymaganiami § 245 rozporządzenia ws. warunków technicznych obligatoryjnie należy wykonać obudowę i zamknięcie drzwiami dymoszczelnymi klatki schodowe zakwalifikowane do strefy pożarowej:
- ZLII w budynku niskim,
- ZLI, ZLII, ZLIII lub ZLV w budynku średniowysokim,
- PM o gęstości obciążenia ogniowego powyżej 500 MJ/m2 w budynku niskimi średniowysokim.
Dodatkowo powyższe klatki należy wyposażyć w urządzenia zapobiegające zadymieniu lub służące usuwaniu dymu i ciepła. Przedmiotowe urządzenia należy wykonać zgodnie z projektem oraz scenariuszem pożarowym uzgodnionym z rzeczoznawcą do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych.
Obowiązek stosowania awaryjnego oświetlenia ewakuacyjnego na drogach ewakuacyjnych wynika z §181 ust. 3 pkt 2 warunków technicznych, który narzuca stosowanie przedmiotowego oświetlenia na drogach ewakuacyjnych oświetlonych wyłącznie światłem sztucznym, obiektu przeznaczonego dla osób o ograniczonej zdolności poruszania się, w budynkach wysokich i wysokościowych użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego oraz wymogu §181 ust. 3 pkt 1. Droga ewakuacyjna powinna zostać wyposażona również, w odpowiednie oznakowanie zgodne z Polskimi Normami. W wytycznych CNBOP-PIB W-0005:2019 obrazowo został przedstawiony sposób oraz rodzaj oznakowania jaki powinien znaleźć się na drogach ewakuacyjnych.
***
Część trzecia cyklu będzie dotyczyła stosowania systemów przeciwpożarowych w obiektach budowlanych.
st. str. mgr inż. Natalia Płomińska, młodszy technik w Wydziale kontrolno-rozpoznawczym KP PSP Ostrów Wielkopolski
Artykuł ukazał się w „Biuletynie Wielkopolskiej OIIB” nr 1/2024. Za możliwość przedruku dziękujemy Izbie, autorce i Mirosławowi Praszkowskiemu – redaktorowi naczelnemu Biuletynu.