Strażak nie taki straszak – cz. III

Techniczne zabezpieczenia przeciwpożarowe w obiektach budowlanych. To temat kolejnego artykułu, który przybliża stanowisko Państwowej Straży Pożarnej w procesie odbioru inwestycji budowlanych.

Stosowanie systemów przeciwpożarowych w obiektach budowlanych pozwala natychmiast wykryć zagrożenie pożarowe oraz znacząco ogranicza ewentualne skutki pożaru z uwagi na szybki czas reakcji na powstałe zagrożenie. Inwestując w zabezpieczenia przeciwpożarowe chroni się nie tylko budynek czy to, co się w nim znajduje, ale przede wszystkim poprawia się poziom bezpieczeństwa osób znajdujących się wewnątrz.

Systemy alarmowe obejmują systemy sygnalizacji dźwiękowej i wizualnej, które informują ludzi o zaistniałym zagrożeniu. W skład systemu alarmowego mogą wchodzić: czujniki dymu, czujniki ciepła, stacje alarmowe oraz sygnalizatory optyczne i akustyczne.

W skład technicznych zabezpieczeń przeciwpożarowych stosowanych w obiektach budowlanych wchodzą:

  • System sygnalizacji pożaru (SSP),
  • Dźwiękowy system ostrzegawczy (DSO),
  • System usuwania dymu i ciepła,
  • System zapobiegania zadymieniu dróg ewakuacyjnych,
  • Stałe urządzenia gaśnicze (SUG),
  • System detekcji gazów toksycznych i wybuchowych,
  • Monitoring pożarowy.

Zgodnie z polskimi przepisami stosowanie stałych urządzeń gaśniczych, samoczynnych urządzeń gaśniczych, systemu sygnalizacji pożaru, dźwiękowego systemu ostrzegawczego wynika z Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów. Natomiast system usuwania dymu i ciepła oraz system zapobiegający zadymieniu dróg ewakuacyjnych wynika z Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie.

System sygnalizacji pożaru (SSP) to zbiór urządzeń elektronicznych i mechanicznych, które zostały zaprojektowane do wykrywania i sygnalizowania pożaru w budynku. Systemy te mają na celu ochronę ludzi, mienia oraz zminimalizowanie szkód wynikających z pożaru poprzez szybkie wykrycie i powiadomienie o zagrożeniu. Typowe systemy sygnalizacji pożaru składają się z czujników, alarmów, świateł ostrzegawczych oraz paneli kontrolnych. Czujniki pożaru mogą wykrywać dym, ciepło, płomienie lub inne czynniki związane z pożarem. Gdy czujnik wykryje sygnał pożaru, panel kontrolny aktywuje alarm i wysyła sygnał do reszty systemu sygnalizacji, aby ostrzec ludzi w budynku o zagrożeniu.

Systemy sygnalizacji pożaru są zwykle obowiązkowe w większych budynkach, takich jak szpitale, szkoły, centra handlowe i biurowce. Są one ważnym elementem bezpieczeństwa pożarowego obiektu.

Najczęstsze błędy przy wykonywaniu systemu sygnalizacji pożaru to:

  • brak odpowiedniej liczby czujników – za mała liczba czujników lub niewłaściwe ich rozmieszczenie może spowodować brak wykrycia pożaru lub opóźnienie w jego wykryciu, co zwiększa ryzyko strat materialnych i zagrożenia dla ludzi,
  • nieprawidłowo skonfigurowane panelu kontrolnego – panele kontrolne powinny być ustawione w odpowiedni sposób, aby umożliwić szybką lokalizację i identyfikację sygnału pożaru,
  • niewłaściwie zainstalowane kable i połączenia – niewłaściwie dobrany rodzaj kabli, sposób łączenia ich ze sobą lub zły system montażu może prowadzić do nieprawidłowego działania systemu sygnalizacji pożaru lub jego całkowitego uszkodzenia,
  • brak odpowiedniego szkolenia personelu – personel odpowiedzialny za nadzór nad system sygnalizacji pożaru powinien być odpowiednio przeszkolony w zakresie obsługi systemu oraz reagowania na sygnały pożaru,
  • brak opracowania scenariusza pożarowego uzgodnionego z rzeczoznawcą ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych – niewłaściwe założenia scenariusza lub rozbieżne konfigurowanie systemu ze scenariuszem,
  • brak regularnych przeglądów i konserwacji – system sygnalizacji pożaru wymaga regularnej konserwacji i przeglądów, aby utrzymać jego skuteczność. Przeglądy systemu należy wykonywać nie rzadziej niż raz w roku, chyba ze producent zaleca inaczej lub środowisko, w którym znajduję się system wymaga częstszych przeglądów. Brak takich działań może prowadzić do nieprawidłowego działania lub braku reakcji na pożar.

Dźwiękowy system ostrzegawczy (DSO) to zbiór urządzeń, które służą do emisji dźwięku alarmowego, informującego o zagrożeniu w danym miejscu lub budynku. Systemy te wykorzystywane są w sytuacjach, gdy wymagane jest szybkie powiadomienie ludzi o zagrożeniu. Typowe dźwiękowe systemy ostrzegawcze składają się z głośników, wzmacniaczy, paneli kontrolnych oraz źródła zasilania. W przypadku zagrożenia, panel kontrolny aktywuje system i generuje sygnał dźwiękowy, który jest emitowany przez głośniki zainstalowane w odpowiednich miejscach. Dźwiękowy system ostrzegawczy może emitować różne sygnały dźwiękowe, w zależności od rodzaju zagrożenia. Na przykład, w przypadku pożaru, dźwiękowy system ostrzegawczy może emitować ciągły dźwięk alarmowy oraz treści o charakterze ostrzegawczym lub informacyjnym, aby przyciągnąć uwagę i zwiększyć szansę na ewakuację.

Dźwiękowy system ostrzegawczy jest ważnym elementem bezpieczeństwa w budynkach użyteczności publicznej takich jak: hotele, szkoły, centra handlowe, lotniska i szpitale. DSO jest projektowany i instalowany zgodnie z odpowiednimi standardami i normami.

Najczęstsze błędy przy wykonywaniu dźwiękowego systemu ostrzegawczego to:

  • nieodpowiednie ustawienie głośności – system może być ustawiony zbyt cicho lub zbyt głośno, co może prowadzić do niedosłyszenia ostrzeżenia lub nawet do uszkodzenia słuchu,
  • niewłaściwy dobór dźwięków – niektóre dźwięki mogą być trudne do rozpoznania lub mylące dla ludzi, co może spowodować brak reakcji lub opóźnioną reakcję na ostrzeżenie,
  • zbyt duża liczba dźwięków – nadmiar dźwięków może wprowadzić zamieszanie i dezorientację, co utrudnia skuteczną reakcję na ostrzeżenie,
  • nieprawidłowe rozmieszczenie głośników – głośniki powinny być umieszczone w miejscach, gdzie dźwięki będą najbardziej słyszalne i skuteczne, a ich liczba i rodzaj powinna być odpowiednia do wielkości pomieszczenia oraz rodzaju urządzeń czy wystroju,
  • brak regularnej konserwacji systemu ostrzegawczego i testowania jego działania.

System usuwania dymu i ciepła (SUDiC) służy do usuwania dymu i gorącego powietrza z pomieszczeń w czasie pożaru, dzięki czemu poprawia widoczność i umożliwia ewakuację ludzi umożliwiając tym samym łatwiejsze działania służb ochrony przeciwpożarowej. W tym celu w budynku montowane są specjalne urządzenia do usuwania dymu i ciepła, takie jak wentylatory dachowe, kurtyny dymowe lub przewody kominowe, które mają na celu usunąć z pomieszczenia dym, ciepłe powietrze oraz zanieczyszczenia.

Systemy usuwania dymu i ciepła są instalowane w różnych typach budynków, takich jak: centra handlowe, hotele, biurowce, szpitale, lotniska, obiekty sportowe, itp. W zależności od wielkości i przeznaczenia budynku, SUDiC może być skonfigurowany w różny sposób, w tym jako system naturalnego lub mechanicznego usuwania dymu.

System usuwania dymu i ciepła oraz system zapobiegający zadymieniu to dwa odrębne systemy, chociaż oba służą do zapobiegania rozprzestrzenianiu się dymu w budynku w przypadku pożaru. System zapobiegający zadymieniu ma na celu zatrzymanie dymu w jednym pomieszczeniu, aby uniemożliwić jego rozprzestrzenienie się na cały budynek, natomiast system usuwania dymu i ciepła ma na celu usuwanie dymu i ciepła z pomieszczeń.

System zapobiegania zadymieniu dróg ewakuacyjnych ma na celu zapobieganie przedostawaniu się dymu z jednego pomieszczenia do drugiego poprzez zastosowanie specjalnych zasłon dymowych lub drzwi przeciwpożarowych. Podczas pożaru system zapobiegania zadymieniu dróg ewakuacyjnych utrzymuje je wolne od dymu, umożliwiając ludziom bezpieczne opuszczenie budynku. W niektórych przypadkach system ten może również wprowadzać świeże powietrze z zewnątrz, aby zwiększyć przepływ i usunąć dym.

Najczęstsze błędy przy wykonywaniu systemu usuwania dymu i ciepła oraz systemu zapobiegania zadymieniu dróg ewakuacyjnych to:

  • niewłaściwe obliczenie przepływu powietrza – niewłaściwe obliczenie ilości powietrza może prowadzić do niewystarczającego usuwania gazów, co zwiększa ryzyko zatrucia dymem i poparzenia,
  • błędna konstrukcja otworów wentylacyjnych – źle zaprojektowane otwory wentylacyjne mogą prowadzić do blokowania przepływu powietrza i zmniejszenia skuteczności systemu,
  • niewłaściwe umiejscowienie przewodów – może to wpłynąć na skuteczność usuwania dymu i ciepła z budynku,
  • niewłaściwe ustawienie wentylatorów – może prowadzić do niewystarczającego przepływu powietrza i zmniejszyć skuteczność usuwania dymu i ciepła,
  • brak regularnej konserwacji – brak regularnych przeglądów i konserwacji może prowadzić do awarii systemu w czasie pożaru,
  • brak integracji systemu z innymi systemami przeciwpożarowymi – system usuwania dymu i ciepła oraz system zapobiegający zadymieniu dróg ewakuacyjnych powinien być zoptymalizowany do pracy wraz z innymi systemami przeciwpożarowymi, takimi jak system gaśniczy, czy system sygnalizacji pożaru,
  • nieodpowiedni dobór urządzeń do usuwania dymu i ciepła – urządzenia powinny być odpowiednio dobrane do charakterystyki obiektu i rozmiaru pomieszczeń, w których zostaną zainstalowane,
  • niewłaściwe przygotowanie otworów wentylacyjnych – otwory powinny być odpowiednio zabezpieczone przed zanieczyszczeniem, aby zapobiec blokowaniu i ograniczeniu przepływu powietrza,
  • nieprawidłowa konserwacja systemu – regularna konserwacja jest konieczna, aby zapewnić prawidłowe działanie urządzeń i zminimalizować ryzyko awarii w przypadku pożaru,
  • niedostateczne szkolenie personelu – personel powinien być przeszkolony w zakresie obsługi systemu usuwania dymu i ciepła, w tym w procedurach postępowania w przypadku pożaru.

Aby minimalizować ryzyko wystąpienia powyższych błędów, należy zapewnić odpowiednie projektowanie i instalację systemu usuwania dymu i ciepła, a także regularną konserwację oraz przeprowadzanie szkoleń dla personelu. Wszystkie urządzenia powinny być również odpowiednio dobrane i zainstalowane zgodnie z przepisami i standardami branżowymi.

Samoczynne urządzenie gaśnicze to zestaw urządzeń mający własny zapas środka gaśniczego uruchamiający się samoczynnie we wczesnej fazie pożaru. Wymóg stosowania reguluje § 27 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów.

Do najczęściej spotykanych stałych urządzeń gaśniczych należą:

  • instalacje tryskaczowe – to jeden z najbardziej popularnych systemów gaśniczych. Składa się z rurociągów zasilających zakończonych dyszami (sprinklerami), które automatycznie uruchamiają się, gdy temperatura panująca w pomieszczeniu zaczyna rosnąć, wyzwalając wodę lub inne medium gaśnicze,
  • instalacje zraszaczowe – działają podobnie jak instalacja tryskaczowa z tą różnicą, że na końcach rurociągów rozprowadzających wodę umieszcza się zraszacze,
  • instalacje mgły wodnej – ten system gaśniczy wykorzystuje ciśnienie, aby rozproszyć drobne kropelki wody lub specjalnie przygotowanego medium gaśniczego tworząc mgłę, która gasi pożar. System ten jest szczególnie skuteczny w pomieszczeniach, w których nie jest zalecane stosowanie dużych ilości wody,
  • stałe urządzenia gaśnicze gazowe – ten system wykorzystuje gazowy środek gaśniczy np. dwutlenek węgla (CO2), który jest skuteczny w gaszeniu pożarów w pomieszczeniach z dużą ilością sprzętu elektronicznego,
  • instalacje wykrywania i gaszenia iskier – służy do zabezpieczenia między innymi urządzeń odpylających, silosów, suszarni przed przedostaniem się iskier do łatwopalnych materiałów,
  • system gaszenia pianą – ten system wykorzystuje pianę jako medium gaśnicze. Wysoko ekspansyjna pianka zamyka dostęp tlenu do źródła pożaru i szybko tłumi jego rozprzestrzenianie,
  • instalacje proszkowe – ten system wykorzystuje proszek gaśniczy, który jest rozpylany na źródło pożaru i szybko tłumi jego rozprzestrzenianie.

Wszystkie te systemy gaśnicze są projektowane i instalowane zgodnie z określonymi normami i przepisami, które mają na celu zapewnienie skutecznej ochrony przed pożarem.

 Najczęstsze błędy przy wykonywaniu stałych urządzeń gaśniczych to:

  • niedostateczne określenie wymagań – brak dokładnego określenia wymagań dotyczących danego budynku, jego przeznaczenia i potencjalnych źródeł zagrożenia pożarem może prowadzić do nieprawidłowego doboru i wykonania systemu gaśniczego. Konieczne jest uwzględnienie takich czynników jak rodzaj palnych materiałów, ich ilość, lokalizacja, a także wykorzystywana technologia,
  • błędy w konstrukcji i montażu systemu – błędy konstrukcyjne oraz niewłaściwy montaż urządzeń mogą prowadzić do nieszczelności systemu, co skutkuje nieskutecznym gaszeniem pożaru. Błędy te mogą wynikać z braku doświadczenia w projektowaniu i wykonaniu systemów gaśniczych, niewłaściwego doboru materiałów, czy też braku wiedzy na temat specyfiki danego obiektu,
  • niedostateczne testowanie i konserwacja systemu – system gaśniczy musi być regularnie testowany i konserwowany, aby zachować swoją skuteczność. Brak regularnych testów i konserwacji może prowadzić do nieprawidłowego działania systemu w przypadku pożaru.

System detekcji gazów toksycznych i wybuchowych znajduje zastosowanie w wielu obszarach takich jak: magazyny, laboratoria, szpitale, budynki komercyjne, czy miejsca użyteczności publicznej. Zapewnia on szybką i niezawodną ochronę przed niebezpiecznymi substancjami chemicznymi oraz minimalizuje ryzyko potencjalnych eksplozji. W skład systemu wchodzą czujniki, centrala alarmowa, sygnalizatory. System detekcji gazów toksycznych i wybuchowych może być zintegrowany z innymi systemami kontroli takimi jak: systemy wentylacji, automatyki budynkowej, czy systemy bezpieczeństwa. Dzięki temu możliwe jest automatyczne uruchomienie procedur bezpieczeństwa takich jak: zatrzymanie produkcji, otwarcie okien, czy wyłączenie źródeł zapłonu.

Najczęstsze błędy przy wykonywaniu systemu detekcji gazów toksycznych i wybuchowych to:

  • wybór niewłaściwych czujników: każdy rodzaj gazu wymaga specjalistycznego detektora, który jest zoptymalizowany do jego wykrywania. Błąd polega na wyborze niewłaściwego czujnika dla konkretnych gazów, co może prowadzić do niedokładnych lub fałszywych odczytów,
  • nieodpowiednie rozmieszczenie czujników: błąd polega na niewłaściwym rozmieszczeniu czujników lub umieszczeniu ich zbyt daleko od potencjalnych źródeł zagrożeń, co może prowadzić do opóźnień w wykrywaniu lub braku wykrycia gazów,
  • brak regularnego przeglądu i kalibracji: detektory powinny być regularnie przeglądane, kalibrowane i konserwowane, aby utrzymać ich dokładność i niezawodność. Zaniedbanie regularnych przeglądów może prowadzić do niedokładnych odczytów i niewłaściwych alarmów,
  • brak integracji z innymi systemami bezpieczeństwa: system detekcji gazów toksycznych i wybuchowych powinien być odpowiednio zintegrowany z innymi systemami bezpieczeństwa takimi jak systemy alarmowe, systemy ewakuacyjne, czy systemy wentylacyjne. Brak integracji może prowadzić do nieskoordynowanych działań i utrudnień w zarządzaniu sytuacją awaryjną.

Monitoring pożarowy to połączenie systemu sygnalizacji pożarowej obiektu z odpowiednią terytorialnie Komendą Powiatową\Miejską Państwowej Straży Pożarnej. Podłączenie do jednostki PSP polega na zapewnieniu dwóch niezależnych źródeł przesyłania informacji o powstałym zagrożeniu, co pozwala znacznie skrócić czas powiadomienia i przybycia zastępów na miejsce zdarzenia. Każda jednostka ma kilku operatorów, dzięki którym można zapewnić bezpośrednie połączenie z terytorialnym Stanowiskiem Kierowania Komendanta (SKK). Wymóg podłączenia obiektu z odpowiednią terytorialnie Komendą wynika z obligatoryjnego stosowania systemu sygnalizacji pożaru zgodnie z art. 5 Ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz.U. 2022 poz. 2057).

Najczęstsze błędy przy wykonywaniu połączenia systemu sygnalizacji pożaru do SKK to:

  • nieprawidłowe sterowanie: niewłaściwe programowanie systemu powodujące przesłanie sygnału niezgodnie z założeniami scenariusza pożarowego,
  • brak zapewnienia drugiego źródła umożliwiającego przesłanie informacji w przypadku niewłaściwego działania pierwszego przekaźnika.

Podczas wykonywania powyższych systemów należ zwrócić uwagę na przejścia przeciwpożarowe tych instalacji przez przegrody oddzielenia przeciwpożarowego. Przepusty wykonywane w elementach oddzielenia przeciwpożarowego powinny mieć klasę odporności ogniowej (EI) dla tych elementów. Częstym błędem jest wykonywanie przejść w sposób niezgodny z wymaganą klasą odporności ogniowej oraz z wytycznymi przyjętego systemu zabezpieczeń. Ponadto należy zwrócić uwagę, że przepisy rozporządzenia ws. warunków technicznych mówią, że jeżeli mamy ścianę oddzielenia przeciwpożarowego (np. na połączeniu stref pożarowych) to przejścia instalacji w tym miejscu powinny być zabezpieczone niezależnie od przekroju, natomiast w ścianach będących elementem wydzielenia pożarowego (pomieszczenie wydzielone pożarowo) przejścia wykonuje się dla instalacji o przekroju powyżej 0,04 m.

***

Część czwarta (ostatnia) cyklu będzie dotyczyła oddzieleń i wydzieleń przeciwpożarowych.

st. str. mgr inż. Natalia Płomińska, młodszy technik w Wydziale kontrolno-rozpoznawczym KP PSP Ostrów Wielkopolski

Artykuł ukazał się w „Biuletynie Wielkopolskiej OIIB” nr 2/2024. Za możliwość przedruku dziękujemy Izbie, autorce i Mirosławowi Praszkowskiemu – redaktorowi naczelnemu Biuletynu.

Udostępnij :

Facebook
Twitter
LinkedIn
Pinterest
Szukaj
Najchętniej czytane
Kategorie
Archiwum
Archiwa
Subskrybuj!
Zapisz się na nasz newsletter i bądź na bieżąco!
Skip to content