Sześć i pół, siedem oraz siedem i pół roku to są łączne czasy studiów i praktyk niezbędne do uzyskania uprawnień wykonawczych, projektowych i projektowo-wykonawczych bez ograniczeń.
W drugiej części cyklu artykułów „W drodze po uprawnienia” przedstawię kolejne istotne aspekty praktyki zawodowej: okres praktyki, sposób jego obliczania, formę odbywania praktyki a także zasady praktyki w organach nadzoru budowlanego, u zarządców dróg oraz infrastruktury kolejowej.
Wymagany okres praktyki
Okres praktyki niezbędnej do uzyskania uprawnień budowlanych zależy od wykształcenia kandydata i zakresu uprawnień, o które się ubiega – art. 14 ust. 3 ustawy z 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (t. j.: Dz. U. z 2023 r. poz. 682, ze zm.).
Zgodnie z przywołanym przepisem uzyskanie uprawnień wymaga:
1. do projektowania bez ograniczeń:
a) ukończenia studiów drugiego stopnia na kierunku odpowiednim dla danej specjalności,
b) odbycia rocznej praktyki przy sporządzaniu projektów,
c) odbycia rocznej praktyki na budowie;
2. do projektowania w ograniczonym zakresie:
a) ukończenia:
| studiów pierwszego stopnia na kierunku odpowiednim lub
| studiów drugiego stopnia na kierunku pokrewnym dla danej specjalności,
b) odbycia rocznej praktyki przy sporządzaniu projektów,
c) odbycia rocznej praktyki na budowie;
3. do kierowania robotami budowlanymi bez ograniczeń:
a) ukończenia studiów drugiego lub pierwszego stopnia na kierunku odpowiednim,
b) odbycia odpowiednio półtorarocznej lub trzyletniej praktyki na budowie;
4. do kierowania robotami budowlanymi w ograniczonym zakresie:
a) ukończenia:
| studiów drugiego stopnia na kierunku pokrewnym lub
| studiów pierwszego stopnia na kierunku odpowiednim lub
| studiów pierwszego stopnia na kierunku pokrewnym lub
b) posiadania:
| tytułu zawodowego technika lub mistrza albo
| dyplomu zawodowego albo dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe, w zawodzie nauczanym na poziomie technika,
| w zawodach związanych z budownictwem określonych w załączniku nr 3 do rozporządzenia Ministra Inwestycji i Rozwoju z 29 kwietnia 2019 r. w sprawie przygotowania zawodowego do wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie (Dz. U. poz. 831 – dalej: rozporządzenie), w zakresie odpowiednim,
c) odbycia praktyki na budowie w wymiarze:
| półtora roku w przypadku ukończenia studiów drugiego stopnia na kierunku pokrewnym lub studiów pierwszego stopnia na kierunku odpowiednim,
| trzech lat w przypadku ukończenia studiów pierwszego stopnia na kierunku pokrewnym,
| czterech lat w przypadku, posiadania: tytułu zawodowego technika lub mistrza albo dyplomu zawodowego, albo dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe w zawodzie nauczanym na poziomie technika – w zawodach związanych z budownictwem, określonych w ww. załączniku nr 3 do rozporządzenia
5. do projektowania i kierowania robotami budowlanymi bez ograniczeń;
a) ukończenia studiów drugiego stopnia na kierunku odpowiednim,
b) odbycia rocznej praktyki przy sporządzaniu projektów,
c) odbycia półtorarocznej praktyki na budowie;
6. do projektowania i kierowania robotami budowlanymi w ograniczonym zakresie:
a) ukończenia:
| studiów pierwszego stopnia na kierunku odpowiednim lub
| studiów drugiego stopnia na kierunku pokrewnym,
b) odbycia rocznej praktyki przy sporządzaniu projektów,
c) odbycia półtorarocznej praktyki na budowie.
Zestawienie wymaganego okresu praktyki zawodowej w zależności od wykształcenia i zakresu uprawnień, o które ubiega się kandydat zamieszczam w tabeli 2. Wynika z niego, że w świetle aktualnych przepisów prawa budowlanego o uprawnienia projektowe bez ograniczeń mogą ubiegać się jedynie kandydaci, którzy ukończyli studia drugiego stopnia. Z kolei uprawnienia wykonawcze bez ograniczeń mogą uzyskać kandydaci, którzy ukończyli studia pierwszego i drugiego stopnia, jednakże Ci pierwsi powinni wykazać się dwukrotnie dłuższą praktyką na budowie. Mając na względzie, iż studia pierwszego stopnia (inżynierskie) z reguły trwają siedem semestrów, czyli trzy i pół roku, zaś studia drugiego stopnia (magisterskie) to dodatkowe trzy semestry, tj. półtora roku oraz sumując czas studiów i wymagane okresy praktyki zawodowej wynoszące odpowiednio trzy lata i półtora roku otrzymujemy w obu przypadkach ten sam rezultat, czyli sześć i pół roku. Jest to łączny czas studiów i praktyki niezbędny do ubiegania się o uprawnienia do kierowania robotami budowlanymi bez ograniczeń. Natomiast w przypadku tych samych uprawnień, ale w ograniczonym zakresie, będzie on o półtora roku krótszy i wyniesie łącznie pięć lat. Analogicznie liczone łączne czasy studiów i praktyk do uzyskania uprawnień projektowych i projektowo-wykonawczych wynoszą odpowiednio siedem oraz siedem i pół roku.
Obliczanie okresu praktyki
Zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia właściwa izba inżynierów budownictwa uznaje praktykę zawodową, która została odbyta po uzyskaniu dyplomu ukończenia studiów lub po uzyskaniu tytułu zawodowego technika lub mistrza albo dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe w zawodzie nauczanym na poziomie technika, albo dyplomu zawodowego w zawodzie nauczanym na poziomie technika. Natomiast w myśl § 2 ust. 3 rozporządzenia, izba uznaje również praktykę zawodową odbytą po ukończeniu trzeciego roku studiów. Ww. przepis nie precyzuje przytym wprost, iż ukończony trzeci rok studiów musi dotyczyć studiów na kierunku odpowiednim lub pokrewnym dla danej specjalności w momencie rozpoczęcia praktyki. Chodzi o odbywanie praktyki niezbędnej do uzyskania uprawnień budowlanych po uzyskaniu odpowiedniego wykształcenia, czyli zgodnego z tym, które może być podstawą do uzyskania uprawnień budowlanych w określonej specjalności. Bowiem odbycie praktyki zawodowej powinno być sposobnością uzyskania niezbędnego doświadczenia do samodzielnego wykonywania zawodu na podstawie uprawnień budowlanych. Zatem praktyką zawodową jest praca wykonywana przez osobę, która posiada już odpowiednią wiedzę techniczną lub przez osobę będącą w trakcie studiów technicznych. Cały okres praktyki zawodowej rozliczany jest w tygodniach pracy. Na rok praktyki zawodowej składają się 52 tygodnie i jeden dzień pracy natomiast na tydzień pracy – pięć faktycznie przepracowanych dni. Dniami praktyki zawodowej niekoniecznie muszą być jednak dni od poniedziałku do piątku. Znaczenie mają dni, w których praktyka faktycznie się odbyła. Okresy urlopów czy zwolnień lekarskich nie są zaliczane do praktyki zawodowej. Ponadto praca od poniedziałku do niedzieli (czyli przez więcej niż pięć dni w ciągu tego samego tygodnia) zostanie potraktowana jako jeden tydzień praktyki, a nie jeden tydzień i dwa dni praktyki. Praktyka odbywana w niepełnym wymiarze czasu pracy w każdym przypadku jest oceniana i weryfikowana przez Okręgową Komisję Kwalifikacyjną POIIB indywidualnie, biorąc pod uwagę zakres wykonywanych przez praktykanta prac oraz rodzaj i stopień skomplikowania podejmowanych czynności. Zarówno praktyka przy projektowaniu, jak i na budowie nie może mieć charakteru pozornej, a ilość czasu poświęconego na wykonanie udokumentowanych prac oraz ich rodzaj powinny dawać gwarancję należytego przygotowania kandydata do wykonywania samodzielnych funkcji technicznych.
Forma odbywania praktyki
W aktualnym stanie prawnym nie ma przepisów regulujących formę odbywania praktyki zawodowej na uprawnienia budowlane. Dopuszczalne jest zatem jej odbywanie we wszystkich formach zgodnych z prawem: umowa o pracę lub umowy cywilnoprawne, w tym zawarte w ramach własnej działalności gospodarczej, a także umowy nienazwane. Dopuszczalne jest także odbywanie praktyki zawodowej na podstawie umów nieodpłatnych. Przy czym nie należy mylić umów nieodpłatnych z wolontariatem, który może być wykonywany jedynie na rzecz organizacji pożytku publicznego, zgodnie z przepisami ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (t.j.: Dz. U. z 2023 r. poz. 571).
Praktyka zawodowa w organach nadzoru budowlanego
Zgodnie z § 2 ust. 4 pkt 1 rozporządzenia do praktyki zawodowej na budowie zalicza się wykonywanie czynności inspekcyjno–kontrolnych w urzędach obsługujących organy nadzoru budowlanego. Istotny jest charakter czynności wykonywanych przez pracowników zatrudnionych w urzędach. Przyjmuje się, że nie chodzi o czynności wspomagające czy biurowe, lecz o czynności inspekcyjno-kontrolne wykonywane bezpośrednio na terenie budowy. Należy mieć jednak na uwadze, iż stosownie do ust. 5 ww. przepisu dwa lata pracy przy wykonywaniu ww. czynności uznaje się za rok praktyki zawodowej na budowie. Zgodnie z § 2 ust. 6 rozporządzenia osoba nadzorująca przedmiotową praktykę tak, jak w pozostałych przypadkach winna posiadać odpowiednie uprawnienia budowlane i być wpisana na listę członków izby. Wskazane jest, by był to przełożony służbowy osoby, która odbywa praktykę (przełożony może bowiem wydawać polecenia pracownikowi, nadzorować i oceniać jego praktykę).
Praktyka u zarządcy dróg lub zarządcy infrastruktury kolejowej
Zgodnie z § 2 ust. 4 pkt 2 i 3 rozporządzenia do praktyki zawodowej na budowie zalicza się:
| pracę, polegającą na wykonywaniu czynności na terenie budowy i obejmującą konieczność fachowej oceny zjawisk lub samodzielnego rozwiązywania zagadnień architektonicznych oraz techniczno-organizacyjnych wykonywaną w urzędach obsługujących organy administracji rządowej albo jednostek samorządu terytorialnego, realizujących zadania zarządcy drogi publicznej,
| pracę u zarządcy infrastruktury kolejowej lub w podmiocie odpowiedzialnym za utrzymanie infrastruktury kolejowej we właściwym stanie technicznym, działającym na zlecenie zarządcy infrastruktury kolejowej, polegającą na wykonywaniu czynności na terenie budowy lub czynności inspekcyjno-kontrolnych i obejmującą konieczność fachowej oceny zjawisk, stanu technicznego budowli oraz urządzeń budowlanych lub samodzielnego rozwiązywania zagadnień architektonicznych oraz techniczno-organizacyjnych.
Wymagany okres praktyki przy ww. czynnościach jest dwukrotnie dłuższy w stosunku do tradycyjnej praktyki na budowie, a osoba nadzorująca przedmiotową praktykę winna pełnić funkcję kierownika budowy lub robót budowlanych oraz mieć odpowiednie uprawnienia budowlane i być wpisana na listę członków Izby.
dr inż. Krzysztof Falkowski
Przewodniczący Okręgowej Komisji Kwalifikacyjnej POIIB
Artykuł ukazał się w kwartalniku „Budownictwo i Architektura Podlasia” nr 3(82)/2023.
