Odpowiednie wykształcenie techniczne, odbycie praktyki zawodowej i pomyślne zdanie egzaminu – to trzy podstawowe warunki do uzyskania uprawnień budowlanych, jednak to umiejętności praktyczne determinują pełnienie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie.
Dlatego zdecydowałem się rozpocząć cykl artykułów związanych z tematyką nadawania uprawnień budowlanych właśnie od praktyki zawodowej. Zachęcam do lektury.
Rodzaj i stopień skomplikowania praktyki
W świetle art. 12 ust. 2 ustawy z 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 682, ze zm.) samodzielne funkcje techniczne w budownictwie mogą wykonywać wyłącznie osoby posiadające odpowiednie wykształcenie techniczne i praktykę zawodową, dostosowane do rodzaju, stopnia skomplikowania działalności i innych wymagań związanych z wykonywaną funkcją, stwierdzone decyzją zwaną „uprawnieniami budowlanymi”. Stąd rodzaj i stopień skomplikowania obiektów, na których odbywana jest praktyka zawodowa powinny odpowiadać zakresowi uprawnień, o które ubiega się kandydat. W przypadku ubiegania się o uprawnienia bez ograniczeń praktyka powinna odbywać się na obiektach, do których projektowania i realizacji są wymagane uprawnienia bez ograniczeń.
Funkcje kierującego praktyką i praktykanta
Zgodnie z art. 14 ust. 4 ww. ustawy – Prawo budowlane warunkiem zaliczenia praktyki zawodowej jest praca polegająca na bezpośrednim uczestnictwie w pracach projektowych albo na pełnieniu funkcji technicznej na budowie pod kierownictwem osoby posiadającej odpowiednie uprawnienia budowlane, a w przypadku odbywania praktyki za granicą pod kierunkiem osoby posiadającej uprawnienia odpowiednie w danym kraju. Osoba kierująca praktyką na budowie powinna pełnić funkcję kierownika budowy lub kierownika robót, zaś osoba kierująca praktyką projektową pełnić funkcję projektanta jako autora projektu budowlanego. Osoba kierująca praktyką na uprawnienia bez ograniczeń powinna mieć uprawnienia budowlane bez ograniczeń we właściwej specjalności, zaś osoba kierująca praktyką na uprawnienia w ograniczonym zakresie – uprawnienia budowlane co najmniej w ograniczonym zakresie we właściwej specjalności. Praktyka przy projektowaniu powinna polegać na bezpośrednim uczestnictwie w pracach projektowych, zatem praktykant powinien pełnić funkcję asystenta projektanta. Z kolei praktyka na budowie powinna sprowadzać się do pełnienia funkcji technicznej inżyniera budowy, asystenta kierownika budowy albo asystenta kierownika robót.
Potwierdzanie praktyki zawodowej
W myśl § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Inwestycji i Rozwoju z 29 kwietnia 2019 r. w sprawie przygotowania zawodowego do wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie (Dz.U. poz. 831) praktyka zawodowa winna zostać potwierdzona przez osobę posiadającą odpowiednie uprawnienia budowlane i wpisaną na listę członków izby. Osoba podpisująca oświadczenie pod rygorem odpowiedzialności karnej, powinna przed złożeniem podpisu zweryfikować jego treść ze stanem faktycznym i nie dopuścić do niezgodności. W przeciwnym wypadku nie tylko narazi siebie na odpowiedzialność karną za składanie fałszywych oświadczeń, ale również na odpowiedzialność dyscyplinarną za naruszenie zasad kodeksu etyki zawodowej. Ponadto takie działanie to „niedźwiedzia przysługa” ze szkodą zarówno dla kandydata jak i całego środowiska inżynierów budownictwa jako zawodu zaufania publicznego ustanowionego w drodze ustawy z 15 grudnia 2000 r. o samorządach zawodowych architektów i inżynierów budownictwa, na podstawie art. 17 ust. 1 Konstytucji.
Zakres praktyki zawodowej
Zakres praktyki powinien być zgodny z zakresem specjalności uprawnień budowlanych (§ 2 ust. 2 ww. rozporządzenia), co oznacza, że zaliczane są do niej czynności, do wykonywania których niezbędne są uprawnienia w danej specjalności. Zatem nie zalicza się do praktyki zawodowej prac fizycznych wykonywanych na budowie, typu kopanie rowów czy układanie kabli, gdyż do tych czynności nie są wymagane uprawnienia budowlane. Ponadto praktyka na budowach, na których nie ma wymogu ustanowienia kierownika budowy/robót nie spełnia ustawowego wymogu praktyki zawodowej. Ma to miejsce np. w przypadku robót instalacyjnych elektrycznych w użytkowanych budynkach, gdyż do realizacji tych robót nie są wymagane żadne uprawnienia budowlane.
W trakcie praktyki na budowie kandydat powinien asystować kierownikowi budowy bądź robót w czynnościach, do wykonywania których niezbędne są uprawnienia do kierowania robotami zgodnie z przepisami prawa budowlanego, tj. między innymi: protokolarne przejęcie od inwestora terenu budowy, zabezpieczenie terenu budowy, prowadzenie dokumentacji budowy, sporządzenie planu BIOZ, koordynowanie realizacji zadań zapobiegających zagrożeniom bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, kierowanie robotami i ich realizacją zgodnie z projektem budowlanym, występowanie do inwestora o zmiany w rozwiązaniach projektowych, jeżeli są one uzasadnione koniecznością zwiększenia bezpieczeństwa realizacji robót budowlanych lub usprawnienia procesu budowy, współpraca z inspektorem nadzoru, realizacja zaleceń wpisanych do dziennika budowy, ustosunkowywanie się w dzienniku budowy do zaleceń w nim zawartych, zgłaszanie inwestorowi do sprawdzenia lub odbioru robót ulegających zakryciu bądź zanikających i uczestnictwo w odbiorach tych robót, zgłoszenie obiektu budowlany do odbioru odpowiednim wpisem do dziennika budowy oraz uczestniczenie w czynnościach odbioru, i zapewnienie usunięcia stwierdzonych wad, przygotowanie dokumentacji powykonawczej, przekazanie inwestorowi oświadczenia kierownika robót o zgodności wykonania obiektu z projektem lub warunkami pozwolenia na budowę oraz doprowadzeniu do należytego stanu i porządku terenu budowy.
Natomiast w trakcie praktyki projektowej kandydat powinien uczestniczyć w pracach projektowych, do wykonywania których niezbędne są uprawnienia do projektowania. Do takich czynności zalicza się sporządzanie projektów budowlanych, w skład których wchodzą (art. 34 ust 3 PB): projekt zagospodarowania terenu, projekt architektoniczno–budowlany, projekt techniczny. Z kolei szczegółowy wykaz czynności, o których mowa poniżej wynika z rozporządzenia Ministra Rozwoju z 11 września 2020 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1679) i są to opisy i rysunki przedstawiające: położenie sytuacyjno-wysokościowe obiektu budowlanego; rozwiązania konstrukcyjne obiektu budowlanego i jego powiązanie z podłożem oraz przyległymi obiektami budowlanymi; zastosowane schematy konstrukcyjne (statyczne); założenia przyjęte do obliczeń konstrukcji oraz wyniki tych obliczeń; rozwiązania konstrukcyjno-materiałowe podstawowych elementów konstrukcji obiektu; rozwiązania konstrukcyjno-materiałowe wewnętrznych i zewnętrznych przegród budowlanych; parametry urządzeń i wyposażenia związanego z przeznaczeniem obiektu; rozwiązania budowlane i techniczno-instalacyjne, występujące wzdłuż̇ trasy obiektu budowlanego w przypadku zamierzenia budowlanego dotyczącego obiektu budowlanego liniowego; rozwiązania niezbędnych elementów wyposażenia budowlano-instalacyjnego, w szczególności instalacji i urządzeń budowlanych: ogrzewczych, chłodniczych, klimatyzacji, wentylacji grawitacyjnej, grawitacyjnej wspomaganej i mechanicznej, wodociągowych i kanalizacyjnych, gazowych, elektroenergetycznych, telekomunikacyjnych, piorunochronnych, ochrony przeciwpożarowej; powiązania instalacji i urządzeń budowlanych z sieciami zewnętrznymi wraz z punktami pomiarowymi, założeniami przyjętymi do obliczeń instalacji oraz podstawowe wyniki tych obliczeń, z doborem rodzaju i wielkości urządzeń; warunki ochrony przeciwpożarowej, stosownie do zakresu projektu; charakterystykę energetyczna budynku, bilans mocy urządzeń.
Należy przy tym zauważyć, że przepisy ustawy – Prawo budowlane wymagają uprawnień projektowych jedynie przy sporządzaniu projektów budowlanych. Oznacza to, że do praktyki projektowej zalicza się co do zasady praktyka odbyta przy sporządzaniu projektów zagospodarowania terenu, architektoniczno–budowlanych i technicznych. Natomiast projekt wykonawczy nie ma umocowania w Prawie budowlanym, w konsekwencji tego autorzy projektów wykonawczych nie muszą posiadać uprawnień budowlanych. Zestawienie wymagań co do zakresu i stopnia skomplikowania praktyki zawodowej zamieszczono w tabeli 1.
Ocena praktyki zawodowej
Ocena czy praktyka zawodowa jest dostosowana do rodzaju i stopnia skomplikowania działalności objętej uprawnieniami, o które ubiega się wnioskodawca oraz czy spełnia pozostałe wymagania przepisów prawa należy do kompetencji okręgowej komisji kwalifikacyjnej. W przypadku wątpliwości OKK zobligowana jest do przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego, w trakcie którego wykonuje czynności sprawdzające np. zgodność deklarowanego przebiegu praktyki i osób kierujących praktyką z zapisami w dzienniku budowy czy pozwoleniu na budowę.
dr inż. Krzysztof Falkowski
Przewodniczący Okręgowej Komisji Kwalifikacyjnej POIIB
Artykuł ukazał się w kwartalniku „Budownictwo i Architektura Podlasia” nr 2(81)/2023.
